آشنایی با شرکت‌های بزرگ: IBM

 آخرین اطلاعات در سال 2008 : 

 نام شرکت: International Business Machines رتبه در بین 500 شرکت برتر جهان (طبق طبقه بندی fortune می باشد): 46  

مدیر عامل:     Samuel J. Palmisano  

تعداد کارکنان: 386558نفر 

 کشور : آمریکا  

دارایی‌ها: 120431 میلیون دلار
درآمد: 98786 میلیون دلار
سود خالص: 10418 میلیون دلار
آدرس وب سایت:  http://www.ibm.com/

شرکت بین المللی ماشین‌های تجاری ((INTERNATIONAL BUSINESS MACHINESگرچه به عنوان یک شرکت در میان صدها شرکت کسب و کار دیگر در جهان وجود دارد، اما تاریخچه یک قرن حضور در مراحل مختلف تکامل اندیشه و عمل بشری از IBM شرکتی پدید آورده است که همواره جایگاه ویژه جهانی خود را در عرصه کسب و کار حفظ کرده است.   

تاریخچه 

گرچه آن‌چه امروزه به نام IBM  شناخته می‌شود، شرکتی است که رسماً در 15 ژوئن 1911 در نیویورک به عنوان  CTR  شکل گرفت، ریشه آن اما به اواخر قرن نوزدهم برمی‌گردد. در سال 1880 اولین ثبات دیجیتال توسط الکساندر دی (A.DEY) ابداع شد. مهاجرت فراوان به آمریکا در دهه 1890 مسئولین را واداشت برای انجام محاسبات جمعیتی، به دنبال یک ابزار محاسباتی موثر باشند. برنده این مناقصه هرمان هولریت (H. HOLLERITH) بود که در سال 1896 شرکت ماشین‌های محاسبه را تاسیس کرد. در سال 1911 چارلز فلینت (C.FLINT) یک سازمان‌دهنده برجسته، ادغام شرکت هولریت را با دو شرکت ITR و ESCO را مهندسی کرد و شرکتی به نام C.T.R پدید آمد که در حوزه ساخت و فروش ماشین‌ها در محدوده مقیاس تجاری و ثبات‌های صنعتی زمان و تولید ماشین تحریر و کارت‌های پانچ فعالیت می‌کرد. 

پس از تشکیل شرکت جدید، جورج فیرچایلد (G.FAIRCHILD) رئیس شرکت جدید شد، اما رشد سریع و تنوع محصولات شرکت، مدیریت را دشوار کرده بود و فلینت را واداشت تا سه سال بعد، یعنی 1914، از تـــــــوماس واتسون (T.WATSON) 40 ساله دعوت به‌عمل آورد تا به شرکت بپیوندد و رهبری آن را بر عهده گیرد. در سال‌های پس از جنگ جهانی اول، مهندسان شرکت مکانیسم‌های جدیدی را برای رفع نیاز مشتریان توسعه دادند. رشد فزاینده فعالیت‌های  C.T.Rنام شرکت را در قیاس با فعالیت‌هایش محدود می‌کرد، به همین جهت در سال 1924 نام شرکت رسماً از C.T.R به IBM تغییر یافت. از آن پس کسب و کار شرکت هم در بعد جغرافیایی و هم وظیفه‌ای گسترش یافت. 

نقش واتسون ها 

پیوستن توماس واتسون به شرکت، نقطه عطف در تاریخ IBM محسوب می شود. واتسون دستیار الکساندر گراهام بل بود و با استفاده از تجارب خود در شرکت قبلی (NCR) یک سری تاکتیک‌های موثر در کسب و کار به کار برد. او به خدمات مشتریان تمرکز و به انگیزه‌های فروش و توجه به کارکنان تاکید کرد. واتسون با برنام‌هایی مانند تشکیل تیم‌های ورزشی کارکنان و سفرهای تفریحی خانوادگی، روحیه جدید در شرکت دمید. شعار مورد علاقه او یعنی «تفکر» نقل زبان کارکنان شد. واتسون خود در این باره می گوید: «ما باید ازطریق گوش دادن، بحث کردن، مشاهده کردن و فکر کردن یاد بگیریم. نباید هیچ یک از این راه‌های یادگیری را کنار گذاشت. مشکل بیشتر ما این است که در فکر کردن درنگ نمی‌کنیم، چون کار سختی است. تمام مسائل دنیا را به آسانی می توان حل کرد اگر انسان‌ها بخواهند که فکر کنند.»

بعداز پیوستن واتسون، شرکت بر تولید ماشین‌های محاسبه در مقیاس بزرگ تجاری برای شرکت‌ها تمرکز و بازار محصولات اداری کوچک را رها کرد. در چهار سال اول مدیریت او، درآمد شرکت بیش از دو برابر شد و به 9 میلیون دلار رسید. او هم‌چنین حوزه فعالیت‌های شرکت را به اروپا، آمریکای جنوبی، آسیا و استرالیا گسترش داد. 23 سال بعد واتسون می‌گفت: «وقتی من به شرکت آمدم تعداد کارکنان 235 نفر بود و امروز بیش از 10 هزار نفر هستیم. در این مدت من در تک تک کارکنان شرکت استعداد رشد فراوانی برای آینده می‌دیدم، زیرا در آن زمان تنها پنج درصد کار محاسبه و ثبت در دنیا به وسیله ماشین انجام می‌شد. 

تلاش و حرکت در ذهن او چنین معنا می‌یافت: «اگر می‌خواهید سریع‌تر موفق شوید باید میزان شرکت‌هایتان را دو برابر کنید. موفقیت در آن سوی شرکت قرار دارد. هر زمان در موقعیتی قرار می‌گیرید که خطر شکست در آن زیاد است از خود بپرسید که اگر این کار را انجام بدهم بدترین چیزی که ممکن است برایم اتفاق بیفتد چیست؟ و آن وقت تمام تلاشتان را صرف کنید تا آن بدترین اتفاق نیفتد.»

در دهه 1930 با وجود انقباض بزرگ، واتسون مراقب کارکنانش بود. درحالی که بسیاری از شرکت‌ها بسته می‌شوند او کارکنانش را مشغول تولید ماشین‌های جدید نگاه می‌داشت. او در سال 1932 یک واحد مهندسی و تحقیق و توسعه برای پشتیبانی خط تولید دایر کرد. سال بعد یکی از بهترین آزمایشگاه‌های R&D را افتتاح کرد. IBM جزو اولین شرکت‌هایی بود که در سال 1934 بیمه عمر را برای کارکنان خود فراهم ساخت. دریافتی از سود فروش و پرداخت دستمزد در تعطیلات و توجه به آموزش کارکنان از دستاوردهای مدیریت واتسون بود. شعار او برایIBM ، صلح جهانی ازطریق تجارت جهانی بود و سمبل او تفکر و میراث او ارائه خدمت. او به هنگام مرگ در سال 1956، تعداد کارکنان را به 72 هزار و 500 نفر و درآمد را به 892 میلیون دلار رسانده بود. 

بلافاصله پس از مرگ او، پسرش توماس واتسون رهبری شرکت را برعهده گرفت. این در زمانی بود که شرکت رشد انفجار گونه داشت و واتسون پسر به خوبی شرکت را در کوران گذار از عصر ماشین تحریرهای مکانیکی به عصر رایانه هدایت و رهبری کرد. تحت هدایت واتسون، نوآوری‌هایی در بازاریابی رخ داد. او اجزایی مانند سخت ‌افزار، نرم‌افزار و خدمات را به صورت مجزا نیز عرضه کرد و این باعث تولد یک صنعت چند میلیارد دلاری نرم‌افزار و خدمات رایانه شد که IBM امروزه رهبری آن را برعهده دارد. در دوران رهبری واتسون، IBM از یک کسب و کار متوسط به یکی از بزرگترین شرکت‌های صنعتی جهان تبدیل شد. در سال 1971 که او به دلیل عارضه سکته قلبی سمت خود را رها کرد و تعداد کارکنان، 270 هزار نفر و درآمد به 8.3 میلیارد دلار رسیده بود. او تا سال 1984 به عنوان عضو هیات مدیره در ارتباط با شرکت بود و در 79 سالگی در سال 1993 وفات یافت.

ورود به عصر فناوری اطلاعات 

دهه 1970 پایان بیش از نیم قرن رهبری خانواده واتسون بر IBM بود. از 1971 تا 1993 که گرستنر (L.GERSTNER) رهبری شرکت را به دوش گرفت، لارسن، کری، اپل و اکرز به عنوان مدیرعامل، شرکت را هدایت می‌کردند. گرستنر در دهه 90 شرکت را به سمت یک شرکت جهانی مشتری مدار در زمینه خدمات و فناوری سوق داد. این اولین بار بود که IBM تجربه داشتن مدیرعاملی بیرون از مجموعه خود را تجربه می کرد. گرستنر 11 سال مدیر ارشد شرکت American Express  بود. او حمایت مشتری مداری و تفکر راهبردی را با خود به IBM آورد. او عملاً سیاست کاهش هزینه‌ها را پیشه کرد. گرستنر معتقد به یکپارچگی شرکت بود و تقسیم آن را منهدم کننده فواید یک IBM یکپارچه می‌دانست.

مأموریت 
 توماس واتسون پسر در سال 1953 بیانیه خط مشی IBM را منتشر کرد. امروزه بیانیه مأموریت شرکت چنین نوشته شده است: تلاش ما در IBM  خلق، توسعه و ساخت پیشرفته‌ترین فناوری‌های اطلاعاتی صنعتی شامل سیستم‌های رایانه، سیستم‌های شبکه، حافظه ها و ریزالکترونیک است. ما این فناوری‌های پیشرفته را از طریق راه‌حل‌های حرفه‌ای و ارائه خدمات در سراسر دنیا به ارزش برای مشتریان‌مان ترجمه و تبدیل می‌کنیم. 

حوزه فعالیت

شرکت IBM امروزه در شش حوزه فعال است:

1.  سخت افزار شامل: سرورها، حافظه‌ها، رایانه و چاپگر 

2. نرم افزار شامل: سیستم‌های عامل و فرایندهای کسب و کار

3. خدمات در جهت کاهش هزینه و بهبود بهره‌وری کسب و کارها

4. مالی در جهت ارائه خدمات به مدیریت مالی شرکت‌ها

5.  تحقیقات در زمینه فناوری‌های نوین

6.  فناوری در زمینه توسعه، بازاریابی و فناوری تراشه

 
 نیمی از درآمد مالی شرکت از حوزه خدمات‌رسانی حاصل می شود. هم اینک IBM در بیش از 100 کشور جهان به فعالیت مشغول است.

ارزش‌های سازمانی

شرکت در سال 2003 در یک فراخوان عمومی ازطریق اینترانت داخلی، نظرات کلیه کارکنان را در زمینه ارزش‌ها برای سال‌های پیش رو اخذ کرد و در نهایت بیانیه ارزش‌ها را با سه ارزش زیر منتشر ساخت:

 1. از خود گذشتگی برای جلب رضایت مشتری

2. نوآوری‌های مهم برای شرکت و جهان

3.  اعتماد و مسئولیت پذیری در همه ارتباطات

 
 منابع انسانی 

توجه به منابع انسانی به عنوان رکن اصلی سازمان از بدو تأسیس شرکت در اندیشه‌های توماس واتسون وجود داشت و تا امروز همین خط مشی دنبال شده است. IBM‌ پدید آمد، پایدار ماند و گسترش یافت و توسط جمع انسان‌های مستعد، توانا و دلسوزی که در چند دهه یکی از تحسین برانگیزترین سازمان‌های جهانی را بنیان گذاشتند. بی‌جهت نبود که واتسون در سال 1957 گفت: «IBM شرکتی است متشکل از انسان‌ها نه ماشین‌ها، شخصیت‌ها نه محصولات، افراد انسانی نه ابزار مادی.»

هم‌اکنون تعداد کارکنان شرکت به بیش از 386 هزار نفر رسیده است. IBM با ارائه برنامه «اجتماع در وقت نیاز» یا همان  (ON DEMAND COMMUNITY)برای 160 هزار بازنشسته شرکت در جهت استفاده از آن‌ها برای گسترش نفوذ فناوری‌های جدید به صورت تلاش‌های داوطلبانه در مدارس و موسسات محلی در سراسر دنیا قدم برداشته است. با این روش مبتکرانه، شرکت به کارکنان کمک می‌کند تا ارتباطات خود را در هر جا که زندگی و کار می‌کنند بهبود بخشند. در زمینه آموزش نیز شرکت در سال 1993 با ایجاد «مدرسه خانه» (SCHOOL HOUSE) زمینه آموزش گسترده کارکنان را فراهم ساخت و به همه واحدهای خود نوشت: از این پس شرکت IBM را باید یک نظام در حال یادگیری مستمر به شمار آورد. 

تحقیق و توسعه 

گرچه بنیانگذار IBM وجهه اصلی شرکت را تفکر و ارائه خدمت عنوان کرده است، اما پالمیسانو مدیرعامل فعلی، نوآوری را در عصر حاضر نماد شرکت می‌کند. ثبت بیش از 30 هزار پتنت از سوی شرکت دلیلی بر صحت گفته مدیرعامل است. در سال 2004، IBM با 3284 پتنت برای دوازدهمین سال پیاپی رکورد بیشترین ثبت پتنت شرکت‌ها را در آمریکا به دست آورد. در چهار سال اخیر همواره بیش از 3000 پتنت در سال ثبت کرده و تنها شرکتی است که به رکورد بیش از 2000 پتنت در سال دسته یافته است. این حجم پتنت حدود سه برابر مجموع پتنت همه رقبای IBM  در حوزه فناوری اطلاعات در دوره 12ساله است. IBM مدال ملی فناوری سال 2000 آمریکا را به دلیل رکورد نوآوری در فناوری حافظه‌ها کسب کرد. این هفتمین بار بود که IBM بزرگترین مدال ملی را کسب می‌کرد. 

IBM‌ امروزه هشت آزمایشگاه مجهز در کشورهای مختلف با 3000 محقق و نیروی علمی دارد. سال‌های جنگ جهانی دوم باعث شد اولین گام‌ها ازسوی شرکت به سمت دنیای رایانه برداشته شود. در سال 1944 اولین رایانه محاسبه گر در مقیاس بزرگ (MARK I) از سوی شرکت عرضه شد. این کار با همکاری شش ساله دانشگاه هاروارد صورت گرفته بود. گرچه وزن این ماشین حدود پنج تن بود و عملیات جمع را در کمتر از یک ثانیه ، ضرب را در سه ثانیه و تقسیم را در شش ثانیه انجام می‌داد اما اولین ماشین محسوب می‌شد که توانست به صورت اتوماتیک محاسبه‌های طولانی و بزرگ را اجرا کند. چهار سال بعد، اولین ماشین محاسبه‌گر دیجیتالی در مقیاس بزرگ (ASCC)  عرضه گردید. کارت پانچ‌های محاسبه و محاسبه‌گر الکترونیکی کار‌ت‌های برنامه خور سال بعد به بازار آمد.

IBM اولین دیسک سخت مغناطیسی (RAMAC) را در سال 1956 عرضه کرد. در آن زمان هزینه ذخیره هر مگابایت اطلاعات 10 هزار دلار بود. دو دهه بعد این هزینه به 10 سنت رسید. یک سال بعد زبان فورترن (FORTRAN) به عنوان یک زبان رایانه ای از سوی شرکت ارائه گردید که به سرعت به یک زبان رایج رایانه‌ای برای کارهای فنی تبدیل گشت.

در سال 1952 اولین رایانه بزرگ تمام ترانزیستوری براساس لامپ خلاء عرضه شد. لامپ‌هایی که سریعتر و کوچکتر از سویچ‌های الکترومکانیکی به کار رفته در MARKI عمل می‌کردند. هفت سال بعد ترانزیستور جایگزین لامپ‌های خلاء شد. در سال 1968، RAM  دینامیکی ترانزیستوری ابداع و عرضه گشت (DRAM) که در آن هر بیت اطلاعات در یک سلول حافظه محتوی یک ترانزیستور و یک خازن نازک ذخیره می‌شد. امروزه تراشه‌های DRAM عموما 64 میلیون بیت اطلاعات ذخیره می‌کنند و جزو اصلی و کلیدی رایانه‌های بزرگ، شخصی و سایر محصولات الکترونیکی محسوب می‌شوند. در سال 1986 محققان IBM جایزه نوبل فیزیک را به دلیل اختراعشان در زمینه ابر رسانه‌های حرارتی در مواد نیمه‌هادی اخذ کردند. قبل از آن اختراع میکروسکوپ تونلی روبشی (STM) نیز که انسان را قادر می‌ساخت برای اولین بار جهان را از منظر اتمی ببیند، نوبل را نصیب محققان شرکت کرده بود. تاکنون پنج نفر از کارکنان R&D شرکت موفق به اخذ جایزه نوبل شده اند.

IBM‌ در زمینه تحقیقات راجع به نیمه هادی‌ها یک شرکت راهبر و پیشرو است. در زمینه نانو فناوری نیز متخصصان این محرک کوچک‌ترین نشردهنده نور در حالت جامد و نیز نانو لوله‌های نیمه‌هادی را ساخته‌اند. در دهه 1980 معماری RISC که اساس اغلب ایستگاه‌های کاری و سرورهای مبتنی بر UNIX است، توسط شرکت ارائه گردید. به نظر می‌رسد این ابداع، مبنای معماری محاسبه‌گری در رایانه در آینده باشد. مفهوم RISC ساده سازی دستوراتی است که برای اجرا به رایانه داده می‌شوند و بنابراین رایانه سریع‌تر و قدرتمندتر می‌شود.

در سال 1997 ابررایانه DEEP BLUE از سوی شرکت برای بازی شطرنج با گاسپاروف قهرمان جهان عرضه شد. این اولین بار بود که یک رایانه، یک شطرنج باز تراز اول را شکست می‌داد. از همان زمان این بحث عمومی مطرح گردید که چگونه رایانه‌ها می‌توانند به هوش انسانی نزدیک شوند. این رایانه می توانست 200 میلیون حرکت محتمل شطرنج را در یک ثانیه تحلیل کند. تکمیل فناوری DEEP BLUE برای حل چالش‌های فناوری در کسب و کار و صنایعی نظیر پیش‌بینی وضع آب و هوا، مدل‌سازی بازار مالی، طراحی خودرو، توسعه درمانی داروهای جدید، اکتشافات کیهانی و کشف اسرار منشا جهان به کار گرفته شد.

در حال حاضر جدیدترین سوپر کامپیوتر جهان ، ساخت شرکت IBM است که به سفارش آزمایشگاه ملی دپارتمان انرژی ایالات متحده واقع در لوس آلاموس ساخته شده و با نام Roadrunner شناخته می شود. این سوپر کامپیوتر دارای توان محاسباتی برابر با 1.026 پتافلاپ (یک کادریلیون برابر با عدد یک با 15 صفر به توان 2) بوده و 133 میلیون دلار قیمت دارد.

فروش 

تلاش توماس واتسون بنیانگذار شرکت باعث گردید که پس از 45 سال کوشش مستمر از 1911، درآمد شرکت در سال 1956 به 892 میلیون دلار برسد. واتسون پسر بعد از 15 سال رهبری، فروش شرکت را به 8.3 میلیارد دلار رساند. در انتهای سال 2005 و در زمانه رهبری پالمیسانو، این درآمد به 96.29 میلیارد دلار با سود خالص 8.4 میلیارد دلار بالغ گشته است و بدین ترتیب شرکت با دارایی 109 میلیارد دلاری در مقام بیستم جایگاه 500 شرکت برتر جهان (FORTUN 500) برتر از همه شرکت‌های رایانه‌ای قرار گرفت. 

مدیرعامل 

مدیرعامل فعلی شرکت IBM، ساموئل پالمیسانو است. او از سال 1973 به شرکت پیوسته است و ضمن طی مدارج کاری و مدیریتی فراوان، در سال 2000 به عنوان مدیر اجرایی و از سال 2002 به عنوان مدیر عاملی رسیده است. او فارغ التحصیل دانشگاه جان هاپکینز است. المیسانو هشتمین مدیرعامل شرکت از زمان تشکیل اولیه  C.T.R  در 1911 تاکنون محسوب می‌شود. او در زمینه عرضه خدمت، مشتریان راه بنیانگذاران شرکت را به خوبی پیموده است. پالمیسانو می گوید: «ما باید مسئولیت فردی خود را در زمینه ارتباط با مشتری، همکار، سرمایه گذار و اجتماع انجام دهیم. ما اساساً برای موفقیت یکدیگر کار می‌کنیم. این مأموریت IBM به عنوان یک شرکت است.»

پالمیسانو بازار فناوری اطلاعات را محیطی پویا، جهانی، به سرعت متغیر و به شدت متمرکز بر ارزش‌های مشتری می‌داند و براین باور است که IBM از همان روز اول بخشی از تاریخچه صنعت فناوری اطلاعات بوده است. او سه نیروی دگرگون کننده اقتصاد جهانی و محیط سیاسی را چنین بر می‌شمرد:

1.       انقلاب در رایانه و ارتباطات

2.       استانداردهای باز در فناوری و ارتباطات بویژه در صنایع

3.       یکپارچگی در همه سطوح کسب و کار اجتماع

پالمیسانو اما بیش از هر چیز به «نوآوری» تکیه دارد و رمز حیات IBM را نوآوری می داند و می گوید: «فناوری امروزه جزو اصلی راهبرد کسب و کار است. ما به یک مدل نوآوری نوین نیاز داریم: باز، مشارکتی، چند وجهی و جهانی. در قرن بیست و یکم نوآوری یک امر تشریفاتی نیست، یک ضرورت اقتصادی و اجتماعی است. یک مسئولیت جمعی است که نه کسب و کارها، نه دانشگاه‌ها و نه دولت‌ها به تنهایی نمی‌توانند از عهده آن برآیند.»

آینده 

تا دو دهه پیش کمتر کسی می توانست تصور کند که در دنیای پرشتاب رایانه و فناوری اطلاعات و ارتباطات، شرکت‌هایی نظیر «مایکروسافت» و «دل» قد برافرازند و به مصاف پیشکسوتانی همچون HP و IBM برخیزند. با درک این تغییرات شتابناک است که پالمیسانو مدیرعامل فعلی شرکت معتقد است «ما از گذشته عبور کرده ایم». او درصدد بازیابی رشد مجدد این تحول عظیم و بازگشت IBM به دوران مجدد عظمت است. پالمیسانو در سال 2004 بخش رایانه‌های شخصی را به یک سرمایه دار مشهور چینی فروخت و 30 درصد کارکنان مربوطه را در کارخانجات اروپایی اخراج کرد. آیا او با عبور از گذشته و چشم دوختن به درآمد 500 میلیارد دلاری در سال می‌تواند آینده را از آن خود نگه دارد. خود او هرگز تا این حد راجع به آینده خوش بین نیست.

منابع: http://www.ibm.net/ http://www.research.ibm.com/ http://www.fortune.com/

   [این مطلب توسط خانم شهرزاد میر جهانی برای وبلاگ انجمن علمی مدیریت ارسال شده است.]