لزوم قانونمندی معاملات آتی در بورس
پس از فراهم شدن زیر ساختارهای معاملات آتی و راه اندازی آن در بورس موارد زیر باید مورد توجه قرار گیرد :
1. کنترل قیمت ها
چنانچه قیمت ها در بورس تحت کنترل نباشد، قیمت کالاها احتمالا به طور بی رویه افزایش خواهد یافت.
2. خطر دستکاری قیمت ها
دستکاری در قیمت از معضلات اصلی بورس ها من جمله بورس معاملات آتی است که به شدت باید با آن برخورد نموده و توسط هر کس انجام شود باید طبق قانون به مجازات برسد.
3. زمینه سازی ورود افراد عادی در معاملات آتی
لازم است در بورس کالا و معام لات آتی آنچنان فرهنگ سازی شود تا افراد مستقل عملا وارد معاملات آتی شده و عرضه معاملات فقط در دست کارگزاران خلاصه نشود.
1. همسو نمودن بازار نقدی با آت یها
به منظور همسویی بازار نقدی با بازار آتی ها باید قراردادهای کالایی کوتاه مدت که پشتوانه آن بازار نقدی کالا است، به وجود آید تا افرادی که مایل به هج کردن معاملات خود بوده و ترس از ضرر و زیان قیمت های بازار نقدی دارند، وارد معامله در بازار آتی شده و خود را پوشش دهند.
2. استفاده از فناور یهای بازارهای مالی مشتقه
استفاده از آخرین دستاورد علمی و عملی در زمینه بازار مشتقه مالی در دنیا از قبیل:
الف - نصب و راه اندازی نرم افزارهای پیشرفته معاملاتی
ب- وجود بازرسی دقیق در بورس در همه مراحل معامله آتی تا تحویل کالا
اثرات اقتصادی معاملات آتی ها:
اهداف اولیه هر بورسی که در آن معامله آتی ها اجرا می شود عبارتند از:
1. کشف قیمت واقعی
2. مدیریت قیمت کشف شده در سراسر کشور
حداقل منافع و ارزش هایی که به تبع معاملات آتی ها در کشور ایجاد می شود دو مورد فوق بوده که نه تنها نصیب معامله گران بلکه به نفع کلیه کسانی که از دایره معاملات آتی از قبیل تجار و بخش های دیگری که به نحوی متصل به معاملات مربوطه می باشند، نیز خواهد بود زیرا کشف قیمت کالا در بورس به منزله تعیین تکلیف تولید یا عدم تولید کالایی خاص را در پی خواهد داشت . بنابراین نتیجه عمل بورس در معاملات آتی ها در کشور شامل دستاوردهای زیر نیز می باشد:
- ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا
- تعیین سیاست و خط مشی اقتصادی کشور
- تعیین نرخ تورم در کشور
- پویایی بازار سرمایه
- مکانیزم کشف قیمت باعث دوری از امید واهی و دوری از ترس بی جا در تصمیم سازی اقتصاد کشور می شود.
- ارزیابی صحیح و منصفانه قیمت در بین خریداران و فروشندگان کالای معاملات ی در بورس آتی ها که تاثیر آن در بخش های تکمیلی بعدی معاملاتی در کشور خواهد گردید.
- دوری از دستوری عمل کردن بورس معاملات آتی ها ، زیرا بورس آتی ها محل اصلی معاملات آزاد هستند و همه معامله گران با تمام نیروی خود به صورت علنی و حراج به خرید و فروش کالای خود پرداخته و در پایان روز قیمت های مذکور به عنوان شاخص واقعی و عدد و رقم مورد ارزیابی قرار می گیرد و نتیجه آن مورد توافق خریدار و فروشنده است بنابراین گفته می شود بازار معاملات آتی ها به عنوان راهنما و شاخص قیمت بازار است.
بدیهی است، چنانچه موارد فوق در بورس کالا و معاملات آتی ها به دقت مورد توجه قرار گیرد بورس کالا و معاملات آتی در کشور سریعا رشد کرده و سرمایه های خارج از کشور نیز وارد بورس خواهند شد و زمینه های اقتصادی شکوفا شده و قدرت رقابت در تولید محصولات و صنایع کشور بالا رفته و نتیجتا قیمت تمام شده کالا کاهش یافته، به طور طبیعی فراهم می شود. WTO دردسر دولت کم می شود و زمینه ورود به متاسفانه بورس کالایی در لایحه جدید و قانون بازار سرمایه کشور بسیار کمرنگ دیده شده که صدمات جبران ناپذیری را در آینده به اقتصاد کشور در مقایسه با پیشرفت بورس های آتی ها در کش ورهای همسایه شاهد خواهیم بود، لذا مسوولان اقتصادی کشور به ویژه وزیر محترم اقتصاد و دارایی و نمایندگان محترم مجلس باید بورس کالا و ابزارهای جدید معاملاتی در آن را به طور جدی مورد بازنگری قرار دهند زیرا توجه به بورس کالا به مراتب دارای اهمیت بیشتری در مقایسه با بورس اوراق بهادار است.
مقام عالی ناظر نیز در بورس کالا باید جداگانه تعریف شود و از این که در قوانین جدید به عنوان زیر مجموعه بورس اوراق بهادار نگریسته شده به شدت و سرعت تجدید نظر شده و مورد ارزیابی قرار گیرد زیرا در کلیه کشورهای پیشرفته و کشورهایی که بورس کالا و معاملات آتی دارند، بدین روال سازماندهی شده اند.
تفاوت بین قرارداد های آتی و سلف در جهان
خواننده گرامی التفات فرماید که مباحث مطرح شده به شرح زیر نوعا در بورس های جهانی مورد نظر است و با آنچه در بورس های کالایی کشور ما جریان دارد، از همسویی کامل برخودار نیست:
1. مکان معامله:
عمده ترین تفاوت بین دو قرارداد آتی و سلف این است که قرارداد آتی ها در بورس ها معامله شده ولی قرارداد سلف در بورس ها معامله نمی شوند، بنابراین قرارداد سلف به نام قرارداد فرا بورسی اطلاق می شود. (Forward)
2. اندازه و حجم قرارداد:
قرارداد آتی ها از نظر حجم و مقدار توسط بورس شکل استاندارد پیدا نموده، در حالی که قرارداد سلف طبق شرایط دلخواه خریدار و فروشنده تعیین می شوند.
3. شفافیت قیمت:
در قرارداد آتی ها به علت اینکه در بورس عرضه می شوند قیمت از شفافیت کامل برخوردار است، در حالی که در قرارداد سلف به علت عدم معامله در بورس و عدم اعلام قیمت در حضور عموم معامله گران از شفافیت برخوردار نیست.
4. هزینه معاملاتی:
در قرارداد آتی هزینه های مستقیم بالا است و هزینه های غیرمستقیم پایین است، ولی در قراردادهای سلف موضوع برعکس است.
5. ارزش موقعیت باز و نیاز به سپرده:
در قرارداد آتی ها موقعیت باز معاملاتی افراد به طور روزانه پس از اختتام معاملات محاسبه شده و معروف به روزآمد است ولی در قرارداد سلف بحثی از تعیین موقعیت معاملاتی روزانه (Mark To Market) کردن حساب مشتری افراد و به روز رساندن حساب مشتری به عمل نمی آید.
6. فراوانی و روانی داد و ستد (Liquidity)
قرارداد آتی ها به علت اینکه در بورس ها معامله می شوند، به سهولت دست به دست چرخیده و قابل معامله مکرر هستند، در حالی که قراردادهای سلف ماهیت خاصی داشته و به سختی قابلیت چرخش معاملاتی دارند.
7. عامل جایگزین در هنگام ریسک:
به دلیل امنیت و سلامت در تمام قراردادهای آتی، اتاق پایاپای نقش و عامل تسهیل کننده و جایگزین را ایفا می کند، در حالی که در قراردادهای سلف چنانچه نزاعی میان خریدار و فروشنده به وجود آید، (Novation) هیچ گونه جایگزینی برای حل مشکل وجود نداشته و اگر چنین شرایطی پیش آید، هزینه آن بسیار بالا است.
8. قوانین و مقررات:
معاملات آتی ها در بورس دارای برخورداری از نظم و مقررات هستند در حالی که قرارداد سلف به علت عدم عرضه در بورس از نظم و مقررات عاری هستند.
9. پرداخت و تسویه:
در قرارداد آتی ها، گرچه تحویل کالا در صورت نیاز از الزامات است ولی معاملات عموما در سررسید تسویه نقدی شده و طرفین معامله غالبا در پی دریافت سود هستند تا تحویل کالا، برعکس در قراردادهای سلف افراد عموما به دنبال تحویل گرفتن کالا هستند.
10. نوع تحویل
در قرارداد آتی ها چن انچه قرارداد منجر به تحویل کالا شود، استاندارد تحویل کالا شامل رعایت کیفیت، کمیت باید کاملا مطابق با شرایط بورس انجام شود، در حالی که در قرارداد سلف موضوع فوق منتفی بوده و به صورت توافق دو طرفه و عاری از پشتوانه های استاندارد اجرایی بورس اجرا می شود.
مدیریت ریسک قیمت
رایج ترین روش در کنترل و مدیریت ریسک قیمت در معاملات آتی استفاده از پوشش ریسک (Hedging) است . وجه تسمیه کلمه هج به معنی پوشش و حفاظت، از آنجا ناشی شده که در زمان قدیم کشاورزان اروپایی دور تا دور زمین های خود را با درختچه های کوچکی محفوظ می داشتند تا مانع از به خطر افتادن دارایی خود شوند و امروزه عمل هجینگ در معاملات آتی ها همان جلوگیری از به خطر افتادن دارایی یک معامله گر است. لذا خریداران و فروشندگان با حضور در بازار آتی ها می توانند با تکیه بر عمل هجینگ، خود را از ضرر و زیان موجود در بازار نقدی مصون دارند.
عملیات هجینگ برای گروه های زیر سودمند است:
- تولیدکنندگان کالای نهایی و کالای واسطه
- خریداران و فروشندگان کالا
- واسط هها
- مصر فکنندگان
- صاد رکنندگان
- واردکنندگان
گروه ها و طیف های فوق که نگران افزایش قیمت در آینده هستند یا چنانچه محص ولی در حال حاضر در دست داشته باشند، بدون دغدغه آن را در بازار نقدی فروخته و با ورود در بازار معاملات آتی ها و پرداخت سپرده اندکی عملا خود را از نوسان قیمت دور داشته و با انتخاب استراتژی جبران (Initial margin) به عنوان سپرده اولیه ریسک به انجام معامله آتی ها می پردازند. ملاحظه می شود عملیاتی شدن معاملات آتی ها ضمن ارائه نظم و آرامش به بازار، عاملی جهت برنامه ریزی تولید و سازماندهی تولید کالاهای متنوع قابل معامله در بورس های کالایی می گردد و خریدار و فروشنده را از ذخیره سازی های بی هدف و انباشت و رسوب کالا در انبار و هزینه های تحمیلی مربوطه نجات می دهد.
حضور دولت در بورس های کالایی در بورس های کالایی دنیا به علت جایگاه حساس بورس های کالایی در کشور و رابطه مستقیم آنها با اقتصاد کشور، دولت های مرکزی حضوری جدی و فعال در بورس کالایی و دادوستد در آنها داشته و باور دارند رونق معاملات آتی در بورس کالا باعث افزایش جایگاه کشور در جهان و نتیجتا ایجاد اشتغال مولد می شود.
از این رو اهمیت خاصی به تدوین قوانین و مقررات بورس کالایی داده و کمیسیون ها و نهادهای مختلفی را مسوول رشد و بالندگی هرچه بیشتر بورس های کالایی می کنند تا اقتصاد کشور را در مسیر پویایی و بالندگی قرار دهند، دلیل آن نیز واضح است، زیرا با تشکیل بورس های کالایی و انجام معاملات آتی در آنها کلیه فعالین اقتصادی کشور به طور زنجیره وار به بازار بورس کالا متصل شده و از فعالیت های اقتصادی پراکنده روی گردانده و به ب ازاری بزرگ و
ملی روی می آورند.
توسعه اقتصادی کشور شتاب می گیرد، بانک ها، بیمه ها و نهادهای پولی مالی به سرعت نقش های چندگانه کلیدی در اقتصاد را ایفا خواهند کرد و فعالیت های کم ارزش و روزمرگی متوقف می شود.
به طور مختصر شروع معاملات آتی در کشور منافع زیر را به دنبال خواهد داشت:
• خلق کالای جدید در سطح کشور با استانداردهای بالای کمی و کیفی
• خلق نهادها و قدرت های اقتصادی بزرگ ملی
• توسعه همبستگی نهادها و فعالان اقتصادی
• ایجاد اطلاعات جدید کالایی و توسعه آن
• ارتقای جایگاه موثر تکنولوژی پولی- مالی کشور
• آشتی دوباره صنعت و تجارت و رشد هر دو
• خلق زیر ساختارهای جدید اقتصادی شامل حمل و نقل بهینه (زمینی، هوایی، دریایی) انبارهای بزرگ و استاندارد و غیره.
نوآوری و قدرت اقتصادی کشور در گرو معاملات آتی
چالش ها و معضلاتی که هم اکنون اقتصاد کشور با آن روبه رو است ، بخشی نگری مدیران و واحدهای اقتصادی است.
راه اندازی معاملات آتی خط پایان این تفکر است . معاملات آتی مدیران اقتصادی کشور را وادار به کلان نگری و تفکر برنامه ریزی شده کرده و این نحوه نگرش آگاهی عمومی و قدرت اقتصادی را به دنبال خواهد آورد . قدرت اقتصادی، قدرت سیاسی کشور را نیز در پی دارد.
برنامه ریزی تولید کشور در گرو معاملات آتی
راه اندازی معاملات آتی، در بخش تولید نیز، نظم و انضباط را ایجاد نموده و جلوگیری از به هدر رفتن منابع اقتصادی و ایجاد بهره وری می نماید، بدین معنی که معامله گران در بازارهای آتی و تعداد قراردادهای خرید و فروش در بورس به منزله میزان الحراره جامعه عمل کرده و بهترین راهنما برای برنامه ریزی تولید یا عدم تولید کالای مورد نظر در کشور در مقایسه با موجودی فعلی و تولید سال قبل را نشان خواهند داد.
بنابراین معاملات آتی بر پایه دانایی محوری بنا شده و سمبل بورس های آتی در دنیا دو مجسمه گاو (bull) و خرس (bear) است. گاو مظهر شیردهی و به معنی بازاری است که در آن سود وجود دارد و قیمت ها به سمت افزایش در حرکت است و به نفع خریدار است که معامله کند(bullish market) ، و مجسمه خرس (bear) نیز مظهر ضرر و زیان است و به فروشنده اخطار می کند بازار به طرف کاهش قیمت در حرکت است و توصیه می شود که او سریعا فروش را انجام دهد (bearish market) و از زیان بیشتر جلوگیری کند.
لذا کسانی که وارد معاملات آتی می شوند، باید بدانند سود و زیان در ذات این بازار نهفته است، هرقدر شناخت از اصول بازار آتی ها بیشتر باشد، بیشتر می توان از این بازار بهره برد. برای رسیدن به این سطح دانش، بورس کالای ایران نیاز به اخذ اطلاعات از بورس های جهانی دارد و بسترسازی آن نیز از طریق مبادلات تجاری و امضای تفاهم نامه ها فراهم می شود.
تاریخچه شروع معاملات آتی (اوراق مشتقه)- بخش اول
[این مطلب توسط آقای کاظم نجفی برای وبلاگ انجمن علمی مدیریت ارسال شده است.]
خدایش خیلی بی..... انصافن خجالت نمیکشین یه اردو واسه پسرا بزارید خیلی نامردید این جه وضعشه .