مفاهیم پایه ای

 مدیریت ریسک .......

تعریف ریسک: 

واژه ریسک مفاهیم متعددی دارد. زمانی که به تعاریف مراجعه ‌شود متوجه می‌شویم که هر یک از محققان به فراخور حال، تعریف خاص مورد نظر خود را با اقامه دلیل و مباحث گسترده مطرح کرده‌اند.

با آنکه تاکنون تعاریف متعددی از ریسک ارائه شده است، می‌توان ادعا کرد که همه ین تعاریف بری بیان موقعیتهیی ارائه شده اند که سه عامل مشترک را می توان در آنها مشاهده کرد. موقعیت هیی با ریسک توام هستند که:  

• *عمل یا اقدام بیش از یک نتیجه به بار می‌آورد.
• *تا زمان ملموس شدن نتایج از حصول هیچ یک از نتایج آگاهی قطعی در دست نباشد
• *حداقل یکی از نتایج ممکن‌الوقوع می‌تواند پیامدهای نامطلوبی را به همراه داشته باشد.

به دیگر سخن، عدم اطمینان از نتیج یک عمل و قرار گرفتن در معرض ین نامعلومی‌ها از مهمترین مؤلفه‌هی تشکیل دهنده انواع ریسکها می‌باشند. در مواردی بطور کلی در مورد چگونگی نتیج ینده اطلاعی در دست نیست و در موارد دیگر با فرض آشنیی با شقوق مختلف ین نتیج بر مبنی تجربه و حدس، تقریبهیی در مورد امکان وقوع هر یک به دست می‌ید. در حالتهیی خاص نیز مشروط به حاضر بودن پیش فرض‌هیی که آن حالت خاص را ساخته است، می‌توان با استفاده از فنون آماری و قوانین احتمالات ب دقت نسبی، شناخت دقیق تری از احتمال وقوع ین نتیج بدست آورد. با حرکت از سوی نامعلومی کامل نتیج، به طرف نامعلومی نسبی آنها، ملاحظه می‌شود که میزان ریسک نیز کمتر می‌شود. در واقع ین واقعیت با ادراک متعارف ما نیز همخوانی دارد. چراکه هر چه ینده بری ما روشن‌تر و نامعلومی‌هی آن کمتر باشد خود را کمتر در معرض ریسک و خطر می بینیم و بالعکس

انواع ریسک :

ریسک یعنی احتمال متحمل شدن زیان. این تعریف شامل دو جنبه اصلی از ریسک است:

 

1. * مقدار زیان می بایست ممکن باشد.
2. * عدم اطمینان در رابطه با آن زیان نیز می‌بیست وجود داشته باشد.

در اکثر تعاریفی که از ریسک شده است، به‌صورت روشن به دو جنبه آن، یعنی زیان و عدم اطمینان، اشاره شده است. ولی سومین جنبه آن، یعنی انتخاب، معمولاً به‌صورت ضمنی مورد اشاره قرار می گیرد که منظور از انتخاب، چگونگی توجه نمودن به آن است. ین سه شرط، پیه هی اساسی ریسک و مبنیی بری بررسی عمیق تر آن هستند.

انواع مختلف ریسک:

اصطلاح ریسک بصورت گسترده ی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ولی مخاطبان مختلف اغلب تعبیرهی نسبتاً مختلفی ازآن دارند. بری مثال، شیوه ارتباط ریسک با فرصت به شریط تلقی ریسک بستگی دارد. بعضی اوقات، یک وضعیت هم فرصت سودآوری و هم امکان بالقوه زیان را فراهم می سازد. ولی در موارد دیگر، فرصت سودآوری وجود ندارد، تنها امکان بالقوه زیان موجود است. بنابرین ریسک می تواند داری دو نوع تقسیم فرعی دیگر باشد:

ریسک سوداگرانه

ریسک خطرناک

در شکل شماره یک تفاوت میان ین دو مقوله به تصویر کشیده شده است. در ریسک سودا گرانه، شما می توانید یک سودآوری تحقق یافته یا بهبودی در روال شریط نسبت به وضع موجودتان داشته باشید. و به‌طور همزمان نیز امکان بالقوه ی بری تجربه یک زیان یا بدتر شدن شریط نسبت به وضع موجود را داشته باشید. . قمار بازی یک مثال از انجام یک ریسک سوداگرانه است. وقتی شما یک شرط بندی انجام می دهید، می‌بیست احتمال به‌دست آوردن پول بیشتر در مقابل انتظار از دست دادن میزان شرط بندی تان، مورد ارزیابی قرار دهید. در ین مثال، هدف کلی افزیش ثروتتان است، و تمیل شما به سرمیه گذاری در ریسک، به منظور فراهم‌ساختن یک فرصت سودآورانه است.

در مقابل، ریسک خطرناک فقط یک امکان بالقوه زیان به همراه دارد و هیچ فرصتی بری بهبود روال شریط فراهم نمی سازد. بری مثال، به‌چگونگی در نظر گرفتن امنیت، به‌عنوان یک ریسک خطرناک توجه کنید. فرض کنید که شما نگران محافظت از اشیاء با ارزشی باشید که در خانه نگهداری می شوند. هدف اصلی شما در ین مثال، اطمینان از عدم دستبرد به اشیاء موجود در منزل شما بدون اطلاع و اجازه از جانب شماست. بعد از بررسی میزان کیفیت امنیت اشیاء، امکان دارد که شما تصمیم به نصب یک سیستم امنیتی در منزلتان به‌منظور جلوگیری از ورود دزد و سرقت اشیاء بگیرید. توجه کنید که هدف در ین مثال، طبق تعریف، تنها تمرکز ریسک بر روی محدوده امکان بالقوه زیان است. در اکثر شریط مناسب، شما تنها آنچه را که هم اکنون مالک آن هستید، محافظت می کنید. و هیچ امکان بالقوه‌ی بری سودآوری وجود ندارد

در ین مثال، شما تمیل به کسب آرامش خاطر به‌واسطه جلوگیری از عواقب ناخوشیند ورود به منزلتان دارید. هدف شما به‌عنوان احساس امنیت بیشتر، تعیین کننده شریطی است که ریسک منظور می شود. بعد از تجزیه و تحلیل شریط، شما ممکن است تصمیم به نصب یک سیستم امنیتی در منزلتان به‌منظور یجاد موانع بری سارقان بگیرید. ممکن است ینگونه استدلال کنید که افزیش امنیت احتمالاً بری شما احساس امنیت بیشتری به ارمغان خواهد آورد و متعاقباً باعث کسب آرامش خاطرمی‌شود که شما به‌دنبال آن هستید. در ین مثال، شما تمیل به سرمیه گذاری مالی در یک سیستم امنیتی به منظور فراهم آوردن یک فرصت احساس امنیت بیشتر بری خود دارید. ریسک امنیتی در ین مثال، سوداگرانه است زیرا در ین مورد میزان تحمل بری ریسک (به‌عنوان مثال، مقدار پولی که شما تمیل دارید در یک سیستم امنیتی سرمیه گذاری کنید) با میزان علاقه شما بری تحقق یک فرصت (به‌عنوان مثال، کسب آرامش خاطر) در توازن است.

بنابرین، ریسک به‌صورت کاملاً مشخص و روشنی قابل طبقه بندی به‌عنوان سوداگرانه و خطرناک بر مبنی نوع آن نیست، بلکه بر اساس شریطی که آن ادراک می شود، قابل دسته بندی است.

عناصر اصلی ریسک:

تمامی اشکال ریسک، چه آنها به‌عنوان ریسک سوداگرانه طبقه بندی شده باشند، چه به‌عنوان ریسک خطرناک، شامل عناصر مشترکی هستند که شامل چهار عنصر ذیل است:

1- محتوا ؛

 2 – فعالیت؛

 3 – شریط؛

 4 – پیامدها.

 

محتوا یعنی زمینه، وضعیت، یا محیطی که ریسک در آن منظور شده و مشخص کننده فعالیتها و شریط مرتبط با آن وضعیت است. به‌عبارت دیگر، محتوا نمیی از تمامی پیامدهی سنجیده شده فراهم می‌سازد. بدون تعیین یک محتوی مناسب، به‌طور قطع نمی‌توان تعیین نمید، کدامین فعالیتها، شریط و پیامدها می‌بیست در تجزیه و تحلیل ریسک و فعالیتهی مدیریتی درنظرگرفته شوند. بنابرین، محتوا، مبنیی بری تمامی فعالیتهی بعدی مدیریت ریسک فراهم می کند.

بعد از یجاد یک محتوا، عناصر باقی مانده در ریسک به‌طور مناسبی قابل بررسی هستند. عنصر فعالیت یعنی عمل یا اتفاقی که باعث ریسک می شود. فعالیت، عنصر فعال ریسک است و می بیست با یک یا چندین شرط ویژه بری ظهور ریسک ترکیب شود. تمامی اشکال ریسک با یک فعالیت به‌وجود می یند؛ بدون فعالیت، امکان ریسک وجود ندارد.

 

در حالی‌که فعالیت، عنصر فعال ریسک است، شریط تشکیل دهنده عنصر منفعل ریسک است. ین شریط تعیین کننده وضعیت جاری یا یک مجموعه از اوضاع و احوال است که می‌تواند به ریسک منجر شود. شریط، وقتی با یک فعالیت آغازگر خاص ترکیب می شود، می تواند یک مجموعه از پیامدها یا خروجی ها را تولید کند. پیامدها، به‌عنوان آخرین عنصر ریسک، نتیج یا اثرات بالقوه یک فعالیت در ترکیب با یک شرط یا شریط خاص است.