مفهوم P/E

مفهوم P/E

P/E یا نسبت قیمت به سود یکى از افزارهاى قدیمى و عموماً پر استفاده به منظور ارزش گذارى سهام است. هر چند محاسبه P/E بسیار ساده است، اما تفسیر آن عملاً دشوار مى نماید. در شرایط معینى این نسبت بسیار گویا و در زمان هاى دیگر کاملاً بى معنا جلوه مى کند. از این رو، غالباً سرمایه گذاران این اصطلاح را نادرست به کار مى‌گیرند و در تصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن مى‌دهند.  

در بخش هاى بعدى این مقاله ابتدا به تشریح و تبیین P/E مى پردازیم، سپس چگونگى استفاده از این نسبت را در تجزیه و تحلیل سهام بازگو مى کنیم، و سرانجام به شرایطى مى پردازیم که نباید از این نسبت استفاده شود.

• P/E چیست

P/E کوتاه شده نسبت Price)P یا قیمت سهم) بهPer Share) EPS  Earning یا سود هر سهم) است. همان گونه که از نام آن پیدا است، براى محاسبه P/E آخرین قیمت روز سهام یک شرکت به سود هر سهم (EPS) آن تقسیم مى شود.غالباً P/E در تاریخ هایى محاسبه مى شود که شرکت ها اطلاعات EPS (معمولاً سه ماهانه) را افشا مى کنند. این P/E را که بر مبناى آخرین EPS محاسبه مى شود بعضاً P/E دنباله دار نیز مى گویند. اما گاهى از EPS برآوردى براى محاسبه P/E استفاده مى شود، این EPS معمولاً معرف سود برآوردى سال آینده است. در این صورت به P/E محاسبه شده P/E برآوردى یا پیشتاز گفته مى شود.

محاسبه P/E گاهى روش سومى هم دارد که مبتنى بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده سال است. تفاوت عمده اى بین این سه نوع وجود ندارد اما باید بدانید که از محاسبات داده هاى تاریخى واقعى در مقایسه با برآوردهاى تحلیلگران مالى استفاده کنید. مشکل بزرگ محاسبه P/E مربوط به شرکت هایى است که سود آور نیستند و از این رو EPS منفى دارند. در خصوص چگونگى رفتار با این پدیده دیدگاه هاى متفاوتى وجود دارد. برخى قائل به وجود P/E منفى هستند، گروهى در این حالت P/E را صفر مى دانند و بسیارى دیگر هم معتقدند که دیگر P/E محلى از اعراب ندارد.

به لحاظ تاریخى در بورس اوراق بهادار تهران عموماً میانگینP/E در دامنه ۲‎/۳ تا ۲‎/۱۳تجربه شده است. نوسان P/E در این دامنه عمدتاً بستگى به شرایط اقتصادى هر زمان دارد. در حال حاضر میانگین P/E کل شرکت هاى پذیرفته شده در بورس تهران حدود ۲‎/۸ است. همچنینP/E بین شرکت ها و صنایع مى تواند کاملاً متفاوت باشد.

• کاربرد P/E

به لحاظ نظرى، P/E یک سهم به ما مى گوید که سرمایه گذاران چند ریال حاضرند به ازاى هر ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز مى گویند. به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۲۰ باشد بدین معنى است که سرمایه گذاران حاضرند ۲۰ ریال براى هر ریال از سود این سهم (که شرکت تولید مى کند) بپردازند.

الف- رشد سود

 آنچه در بحث بالا به آن پرداختیم رشد شرکت ها است. قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه گذاران از ارزش و رشد آینده شرکت است. اما توجه کنید که اندازه سود (EPS) معمولاً مبتنى بر سود هاى (EPSهاى) گذشته است. اگر شرکتى انتظار رشد دارد بنابراین انتظار داریم که سودش نیز رشد کند. در نتیجه تفسیرى بهتر از P/E آن است که خوشبینى بازار از آینده رشد یک شرکت را باز تاب مى دهد.

اگر P/E شرکتى بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنى است که بازار در ماه ها یا سال هاى آینده انتظارات بزرگى از سهم این شرکت دارد. شرکتى با P/E بالا باید سود هاى فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط خواهد کرد. مثالى از شرکت ایران خودرو گویاى این بحث است.

ب- ارزانى یا گرانى

P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهترى براى ارزش گذارى سهم است. مثلاً به شرط پایدارى سایر متغیرها، سهمى با قیمت ۲۰۰ ریال و P/E برابر ۱۰ بسیار گران تر از سهمى با قیمت ۲۰۰۰۰ و P/E برابر ۱۰ است. توجه کنید که محدودیت هایى در این مثال وجود دارد. شما نمى توانید P/E هاى دو شرکت کاملاً متفاوت را براى ارزش گذارى بهتر آنها مقایسه کنید. به عبارت دیگر تعیین بالا یا پایین بودن P/E بدون توجه به دو عامل اصلى بسیار دشوار است: ۱) نرخ رشد شرکت و ۲) صنعت.

۱- نرخ رشد شرکت

 آیا اندازه رشد گذشته شرکت ها مى تواند معرف نرخ هاى انتظارى از رشد آینده باشد؟ هر چند پاسخ این پرسش نمى تواند صریح باشد اما در عمل سرمایه گذاران براى پیش بینى سود (EPS) و محاسبه P/E از نرخ هاى رشد گذشته استفاده مى کنند.

۲- صنعت

مقایسه شرکت ها تنها در صورتى فایده مند است که به یک صنعت تعلق داشته باشند، مثلاً شرکت هاى صنعتى که عمدتاً داراى ضرایب P/E پایین هستند. چون به رغم ثبات صنعت رشد پایینى دارند. از طرف دیگر شرکت هاى صنعتى به دلیل انتظار رشد از P/E هاى بالایى برخوردارند.

• دام هاى کاربرد P/E

تا بدین جا آموختیم که در شرایط معینى P/E مى تواند ما را در تعیین بالا یا پایین بودن ارزش یک شرکت کمک کند. همچنین پى بردیم که P/E تنها در شرایط معینى معتبر است. اما علاوه براین دام هاى دیگرى نیز در تحلیل P/E وجود دارد که در ادامه درباره برخى از آنها بحث مى شود.

• حسابدارى

سود یک اندازه حسابدارى است که در محاسبه اش از اقلام غیرنقدى نیز استفاده مى شود. معیارهاى اندازه گیرى سود بر طبق اصول حسابدارى همگانى (GAAP) مقرر مى شوند. این اصول در گذر زمان تغییر مى کند و در هر کشورى نیز متفاوت از دیگر کشورها است. از این رو محاسبه سود (EPS) بسته به چگونگى دفتردارى و حسابدارى مى تواند به صورت هاى متفاوت ارائه شود. در نتیجه مقایسه سودها (EPS ها) با یکدیگر گاهى به مقایسه سیب و پرتقال مى ماند.

• تورم

در شرایطى که اقتصاد کشور تورم بالایى را تجربه مى کند طبعاً کالاها و هزینه هاى استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه هاى جایگزینى کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومى قیمت ها کم نمایى مى شود. بنابراین در زمان هاى تورمى P/E ها عموماً پایین تر مى آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگى به بالا گرایش دارد تخریب شده مى بیند. بررسى P/E همانند تمامى نسبت ها در گذر زمان براى پى بردن به روند آن ارزشمند است. تورم این بررسى را دشوار مى کند زیرا اطلاعات گذشته در امروز از فایده مندى کمترى برخوردارند.

• تفسیرى دیگر

P/E پایین لزوماً بدین معنى نیست که ارزش یک شرکت کم نمایى شده است. بلکه به معناى آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده نزدیک با مشکل روبه رو خواهد شد. سهمى که قیمتش پایین مى آید معمولاً دلیلى دارد.

عمده ترین دلیلش این است که سود شرکت کمتر از سود انتظارى اش خواهد بود. این مسئله P/E دنباله دار بازتابى ندارد مگر آن که سود در عمل نیز محقق گردد.

• تنها به اتکاى P/E سهام نخرید

یکى از پر بسامدترین اشتباهاتى که سرمایه گذاران غیر حرفه اى مرتکب مى شوند خرید سهام صرفاً به اتکاى P/E بالا یا پایین است. توجه کنید که ارزشیابى سهام تنها با تکیه بر شاخص هاى ساده اى مانند P/E ساده انگارانه و نادرست است. P/E بالا ممکن است به معنى بیش نمایى ارزش سهم باشد و هیچ تضمینى وجود ندارد که بعداً به سرعت پایین نیاید. ضمناً توجه کنید که حتى اگر ارزش سهمى کم نمایى شده باشد ممکن است ماه ها یا حتى سال ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید.

در هر صورت تجزیه و تحلیل سهام امرى بسیار پیچیده تر از دانستن چند نسبت ساده است. به عبارت دیگر هر چند کلیدى براى معماى ارزش گذارى سهام است اما تمام آن نیست. از این رو توصیه مى شود که سرمایه گذاران براى خرید سهام با خبرگان سرمایه گذارى رایزنى نمایند. پاسارگاد نیک آماده است تا سرمایه گذاران علاقه مند را با قواعد سرمایه گذارى آشنا سازد.

• نتیجه گیرى

P/E همه چیز یا به عبارتى حرف آخر را درباره ارزش سهم نمى گوید اما براى مقایسه شرکت هاى یک صنعت، کل بازار یا روند تاریخى P/E یک شرکت سودآور است.

به یاد بسپارید که :

الف - P/E یک نسبت است و از تقسیم P  (PRICE) یا قیمت روز سهم به(EPS) E  یا سود هر سهم به دست مى آید.

ب- سه نوع EPS به نام هاى EPS دنباله دار، آینده و میانگین وجود دارد.

ج- به لحاظ تاریخى، میانگین P/E ها در بازه ۲‎/۳ _ ۲‎/۱۳ قرار مى گیرد.

د- به لحاظ نظرى، P/E یک سهم به ما مى گوید که سرمایه گذاران حاضرند چند ریال به ازاى هر ریال سود بپردازند.

هـ - تفسیر بهترى از P/E این است که آن بازتاب خوشبینى بازار از آینده رشد یک شرکت است.

و- P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهترى براى ارزش گذارى یک سهم است.

ز- بدون در نظر گرفتن نرخ هاى رشد صنعت، صحبت از بالا یا پایین بودن P/E یک شرکت بى معناست.

ح- تغییر در اصول حسابدارى شامل وجود چندین روش مجاز براى سود (EPS) تجزیه و تحلیل P/E را دشوار مى کند.

ط- P/E ها عموماً در زمان تورم حاد پایین تر مى آیند.

ى- تفاسیر بسیارى پیرامون دلیل پایین بودن P/E یک شرکت وجود دارد.

ن- تنها به اتکاى ضریب P/E اقدام به خرید و فروش سهام نکنید.

دکتر حسین زارعی

شرکت پاسارگاد نیک